TV NL EN

Van standbeeld naar schandpaal?

DUUR
90 minuten

Gemist? Video's komen op De Balie TV en De Balie Vimeo. Kunstinstituut Witte de With wil zijn naam veranderen, de naam van de Coentunnel ligt al tijden onder vuur en het Haagse Mauritshuis verwijderde de buste van diens naamgever uit de foyer. Tegelijkertijd stelt CDA-leider Sybrand Buma: “handen af van de Coentunnel. Alsof je door beelden omver te werpen en namen uit te wissen een beter mens wordt.” De discussie neemt een koortsige toon aan en de oplossing blijft uit. Hoe gaan we om met monumenten die het koloniale verleden herinneren? Beeldend kunstenaar Hans van Houwelingen voegt een nieuw denkmodel toe aan de discussie: zou het mogelijk zijn om van standbeelden schandpalen te maken? Kunnen we een andere betekenis geven aan beelden, waarin we ruimte creëren om te onteren? Op 5 april om 20:00 test Van Houwelingen dit denkmodel met een unieke groep denkers, die zich allen op hun eigen manier bezig houden met het Nederlandse koloniale verleden. Onder meer met Adriaan van Dis, die onlangs bij De Wereld Draait Door pleitte voor een ‘lenigheid van geest.’ “Bepaalde dingen die wij als vanzelfsprekend zagen, zijn niet zo vanzelfsprekend. En dan komt er een proces van ‘verinnerlijking’. Je past je aan,” zei hij. Verder spreken we met Vilan van de Loo, Irene de Craen, Abram de Swaan, Jeffry Pondaag en Dr. Esther Captain. Curator en recensent Nat Muller modereert het programma. Aan de hand van een specifieke casus onderwerpen we deze vragen aan kritisch onderzoek: het rijksmonument voor Joannes Benedictus Van Heutsz op het Amsterdamse Olympiaplein. Dit standbeeld gaf al voor zijn onthulling in 1935 aanleiding tot kritiek. De Provo’s plaatsten bommetjes en besmeurden het met verf. Bij protestacties in de jaren tachtig werden de naam Van Heutsz en zijn portret van het monument gesloopt. In 2001 werd besloten het Van Heutsz monument om te dopen tot het Monument Indië-Nederland. Een bordje op de achterzijde van het monument vertelt dat dit werd gedaan omdat Van Heutsz door velen verantwoordelijk wordt gesteld voor een zwarte bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis in Atjeh. Bijna twee decennia nu herinnert het monument aan de koloniale periode waaruit Van Heutsz en de zwarte bladzijde van het kolonialisme zijn weggegumd. In NRC Handelsblad van 15 september stelt Van Houwelingen: “Met het verwijderen van standbeelden en namen vegen we alleen onze stoep schoon.”  In reactie op het stuk van Van Houwelingen schreef historicus en STUDIO-deelnemer Katie Digan een eigen actuele column over het verschil tussen historische kennis en historische straatnamen in aanloop naar het programma in De Balie. Lees hem hier. Sprekers: Hans van Houwelingen (1957) is beeldend kunstenaar. Hij volgde opleidingen aan de Academie Minerva in Groningen en aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Met zijn werk zoekt hij naar de relatie tussen kunst, politiek en ideologie. Hij heeft sculpturen, monumenten en stedelijke ruimten ontworpen. In 2013 ontving hij de Wilhelminaring. Abram de Swaan (1942) is emeritus universiteitshoogleraar sociale wetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. In 2015 verscheen zijn boek Compartimenten van vernietiging over genocidale regimes en hun daders. Dr. Esther Captain is senior-onderzoeker en projectcoördinator van de deelstudie naar de bersiap binnen het onderzoeksprogramma Dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950. Adriaan van Dis (1946) is schrijver, journalist en presentator. In 2014 verscheen het boek Ik kom terug, waarin de moederfiguur vertelt over ‘de kolonie’, haar tweede land en de oorlog. Schrijver en publiek intellectueel Jeffry M. Pondaag is voorzitter van het Komite Utang Kehormatan Belanda. Pondaag had van jongs af aan een speciale interesse in geschiedenis. In Nederland botste zijn Indonesische visie al snel met de Nederlandse visie op de koloniale geschiedenis. Hij is een van de opstellers van de open brief met bezwaren tegen de aanpak van het Nederlandse onderzoek naar de koloniale oorlog 1945-1949 die in november 2017 aan de Nederlandse regering is verstuurd. Vilan van de Loo is schrijver en onderzoeker, vooral op het gebied van Nederlands-Indië. Ze is affiliated fellow bij het KITLV (Leiden) en gastonderzoeker bij Museum Bronbeek (Arnhem). Momenteel werkt ze aan een biografie van Van Heutsz. Zie ook: www.vanheutsz.nl.   Irene de Craen is kunsthistoricus, schrijver en artistiek directeur van Hotel Maria Kapel (HMK) in Hoorn. Samen met kunstenaarscollectief Mahony werkte zij aan Collection Hoorn: een onderzoek en publicatie naar aanleiding van de viering van 400 jaar Kaap Hoorn. Het onderzoek richtte zich op de vorming van een (nationaal) zelfbeeld in relatie tot de geschiedenis en haar representatie en hoe deze terugkomen in huidige discussies in Nederland over ras en de vertelling van geschiedenis, met name de Nederlandse koloniale geschiedenis. Moderator Nat Muller is onafhankelijk curator en recensent. Haar voornaamste interesses zijn de raakvlakken tussen esthetiek, media en politiek: eten en hedendaagse kunst uit het Midden-Oosten. Ze schrijft regelmatig monografische artikelen voor kunstbladen en in 2016 werd ze aangesteld als gast-curator voor de A.M. Qattan 2016 Young Artist of the Year Award voor Palestijnse artiesten.